Laser wykorzystywany w leczeniu schorzeń siatkówki – wskazania i możliwości

Laser w leczeniu schorzeń siatkówki stosuje się, aby zahamować procesy uszkadzające tkankę, ograniczyć obrzęk i zabezpieczyć siatkówkę przed odwarstwieniem. Zabieg polega na kierowaniu krótkich impulsów światła na precyzyjnie wybrane miejsca. W praktyce wykorzystuje się różne technologie (m.in. lasery żółte, Nd:YAG oraz mikropulsowe), dobierane do typu zmian i ich lokalizacji.

Przeczytaj również: Praca w opiece nad seniorami: jak radzić sobie ze stresem i emocjonalnym obciążeniem?

Na czym polega laseroterapia siatkówki i kiedy się ją rozważa?

Laseroterapia siatkówki to kontrolowane oddziaływanie wiązką światła na tkanki, które uległy uszkodzeniu lub są zagrożone niedokrwieniem. Energia lasera powoduje miejscową fotokoagulację (punktowe „zespolenie” lub „wyłączenie” fragmentów siatkówki), co stabilizuje podłoże chorobowe lub ogranicza szerzenie się zmian.

Przeczytaj również: Jak przygotować się do badania wzroku?

Wskazania obejmują przede wszystkim: retinopatię cukrzycową (w tym postać proliferacyjną i obrzęk plamki), zakrzepy naczyń siatkówki (żyły lub tętnice), otwory i przedarcia siatkówki oraz wybrane zwyrodnienia obwodowe, które mogą poprzedzać odwarstwienie. Laser bywa rozważany także przy obrzęku plamki o różnej etiologii i w zmianach naczyniowych wymagających ograniczenia nieprawidłowej perfuzji.

Przeczytaj również: Dlaczego warto regularnie czyścić uszy swojego pupila?

Cele i możliwości terapii – co realnie można osiągnąć?

Podstawowe cele obejmują: stabilizację siatkówki, zatrzymanie postępu choroby oraz redukcję obrzęku plamki. Fotokoagulacja umożliwia zamknięcie przeciekających naczyń, „uszczelnienie” przedarć oraz wyłączenie niedokrwionych obszarów, które stymulują powstawanie patologicznych naczyń. W określonych sytuacjach ogranicza to ryzyko odwarstwienia siatkówki.

Zabieg można planować jako procedurę samodzielną lub łączyć go z innymi metodami postępowania (np. farmakoterapią doszklistkową), co pomaga dostosować leczenie do obrazu klinicznego i dynamiki choroby.

Rodzaje laserów i techniki – jak dobiera się metodę?

W praktyce klinicznej stosuje się różne źródła i tryby pracy lasera. Laser żółty (o długości fali ok. 577 nm) dobrze pochłania się w hemoglobinie, co wykorzystuje się w zmianach naczyniowych i obrzękach siatkówki. Nd:YAG ma inne zastosowania okulistyczne, lecz w kontekście siatkówki istotniejsze są systemy do fotokoagulacji oraz specjalne tryby emisji impulsów.

Laser mikropulsowy pozwala dostarczać energię w krótkich, przerywanych sekwencjach. Taki sposób pracy ogranicza przegrzanie tkanki i sprzyja zachowaniu struktury wrażliwych okolic, zwłaszcza w pobliżu plamki. Systemy PASCAL umożliwiają wielopunktowe aplikacje o powtarzalnych parametrach, co przekłada się na równomierny rozkład koagulacji na obwodzie siatkówki.

Wskazania kliniczne krok po kroku – kiedy i dlaczego?

W retinopatii cukrzycowej proliferacyjnej stosuje się najczęściej panfotokoagulację siatkówki. Polega ona na aplikacji ognisk w niedokrwionych obszarach obwodu siatkówki, co zmniejsza bodźce sprzyjające powstawaniu kruchych, nieprawidłowych naczyń. W retinopatii z obrzękiem plamki rozważa się techniki ogniskowe lub siatkowate, a w niektórych przypadkach wykorzystuje się tryb mikropulsowy w celu ograniczenia uszkodzenia tkanki w strefie wrażliwej.

Po zakrzepach naczyń siatkówki laserowanie kieruje się na obszary niedokrwienia i punktowe nieszczelności, co pomaga uporządkować przepływ i zmniejszyć ryzyko powikłań naczyniowych. Otwory i przedarcia zabezpiecza się pierścieniem koagulacji (tzw. „otamowanie”), tworząc barierę zapobiegającą szerzeniu się płynu podsiatkówkowego. W zwyrodnieniach obwodowych decyzję o laserowaniu podejmuje się indywidualnie – zwykle przy cechach zagrożenia odwarstwieniem.

Przebieg zabiegu i przygotowanie – czego się spodziewać?

Procedura przebiega w znieczuleniu miejscowym w kroplach. Przed rozpoczęciem rozszerza się źrenicę i zakłada specjalną soczewkę kontaktową, która stabilizuje oko oraz pozwala precyzyjnie kierować wiązkę. W trakcie pacjent widzi błyski światła; intensywność wrażeń zależy od mocy i czasu impulsu.

Czas trwania dobiera się do rozległości zmian. Po zabiegu możliwe jest krótkotrwałe zamglenie widzenia lub wrażliwość na światło. Zaleca się ochronę przed olśnieniem i stosowanie się do zaleceń dotyczących kontroli po zabiegu. Kierowanie pojazdami bezpośrednio po laseroterapii bywa niewskazane z uwagi na rozszerzone źrenice i fotofobię tego dnia.

Bezpieczeństwo i komfort – na co zwrócić uwagę?

Nowoczesne tryby emisji, w tym mikropulsowa laseroterapia, pozwalają ograniczyć niepożądane oddziaływanie na zdrowe tkanki, co ma znaczenie zwłaszcza w okolicy plamki. Równomierne aplikacje w systemach skanowanych (np. PASCAL) ułatwiają przewidywalne rozmieszczenie ognisk, a krótkie impulsy zmniejszają dyskomfort odczuwany podczas zabiegu.

Jak przy każdej procedurze, istnieje ryzyko działań niepożądanych, m.in. przejściowe zaburzenia widzenia, podrażnienie powierzchni oka czy punktowe krwawienia. Decyzję o laserowaniu podejmuje się po ocenie korzyści i potencjalnych powikłań, na podstawie badania dna oka, OCT i angiografii, jeśli jest potrzebna.

Praktyczne pytania pacjentów – krótkie odpowiedzi

• Czy laser boli? Znieczulenie w kroplach ogranicza doznania bólowe; typowe są błyski i czasem krótkie ukłucia lub ucisk wynikający z soczewki.
• Ile sesji potrzeba? Liczbę sesji określa się indywidualnie, zależnie od rozległości i rodzaju zmian.
• Czy laser zastępuje leki? Niekiedy łączy się obie metody, zwłaszcza przy obrzęku plamki lub aktywnych zmianach naczyniowych.
• Kiedy wrócić do kontroli? Terminy wizyt kontrolnych ustala się według przebiegu choroby i zakresu zabiegu.

Panfotokoagulacja i mikropuls – dwa różne cele kliniczne

Panfotokoagulacja siatkówki ma na celu „wyciszenie” obszarów niedokrwionych na obwodzie, co jest istotne w retinopatii cukrzycowej z neowaskularyzacją. Aplikacje obejmują zwykle szeroką strefę siatkówki poza plamką i tarczą nerwu wzrokowego.

Laser mikropulsowy stosuje się zwłaszcza w pobliżu plamki (np. w wybranych postaciach obrzęku), gdzie istotne jest ograniczenie przegrzania tkanki. Tryb „włącz/wyłącz” energii pozwala dostarczać ciepło w sposób rozproszony, z mniejszym ryzykiem uszkodzenia fotoreceptorów niż w klasycznej fotokoagulacji ciągłej.

Kiedy zgłosić się na ocenę i jakie badania są potrzebne?

Niepokojące sygnały to m.in. nagłe pogorszenie ostrości, mroczki, błyski, zniekształcenie obrazu, „kurtyna” przysłaniająca pole widzenia czy pojedyncze, ciemne „muszki” szybko narastające liczebnie. W diagnostyce zmian siatkówkowych wykorzystuje się badanie dna oka, OCT (optyczna koherentna tomografia), a w wybranych przypadkach angiografię fluoresceinową lub OCT-angiografię. Wyniki tych badań decydują o doborze metody laserowej i zakresie zabiegu.

Najważniejsze korzyści i ograniczenia – rzeczowo i bez upiększeń

• Możliwości: punktowe „uszczelnienie” nieszczelnych naczyń, zabezpieczenie otworów i przedarć, wyłączenie niedokrwionych obszarów na obwodzie, redukcja obrzęku plamki w wybranych sytuacjach.
• Ograniczenia: laser nie odtwarza utraconej tkanki, wymaga precyzyjnych wskazań, a efekt zależy od zaawansowania zmian i współistniejących chorób.

Gdzie szukać rzetelnych informacji o metodzie?

Więcej o tym, na czym polega  laseroterapia siatkówki, jakie są typowe wskazania i jak wygląda przygotowanie, można znaleźć w materiałach edukacyjnych poświęconych chorobom siatkówki oraz w opisach procedur publikowanych przez ośrodki kliniczne i towarzystwa naukowe. Wybór postępowania zawsze powinien wynikać z badania okulistycznego i dokumentacji obrazowej.